Do các điều kiện vận hành nên các hệ thống truyền lực dây đai cho xe dùng ở Việt Nam nhanh xuống cấp hơn và cần kiểm tra, thay thế thường xuyên hơn.

Nhiều hãng xe phân khối lớn ngày nay trang bị hệ truyền động dây đai cho xe như Harley-Davidson, Victory, BMW, Buell, Yamaha, Honda... thậm chí ngay cả mẫu xe dình đám Xdiavel của Ducati cũng chuyển sang sử dụng hệ thống này.

Nếu như trước đây hệ thống truyền lực bằng dây đai chỉ được biết đến trong các khối động cơ xe hơi hay trong hộp truyền động vô cấp CVT của xe tay ga thì hiện nay cũng có hàng loạt các dòng xe sử dụng hệ thống này, từ xe tay ga, xe đạp cho tới các dòng phân khối lớn đình đám như Buell, Harley-Davidson hay Victory.

Hệ thống truyền động dây đai được coi là hệ thống truyền động êm nhất, ít ồn ào nhất do ma sát giữa dây đai cao su và hệ thống bánh răng kim loại hầu như không có tiếng động, hơn nữa hệ thống truyền động này đạt được hiệu suất ma sát vô cùng lớn, đặc biệt là khi thời tiết khô nóng. Không chỉ êm, ma sát tốt, dễ căn chỉnh do có độ giãn nở cao, hệ thống truyền động dây đai chỉ phải bảo dưỡng rất ít và thường chủ yếu sẽ là thay mới mỗi khi gặp vấn đề nên sẽ không phát sinh nhiều rắc rối như hệ thống truyền động xích.

Truyền động dây đai trước đây được sử dụng chủ yếu cho các dòng xe tay ga.

Tuy nhiên với khí hậu và điều kiện giao thông ở Việt Nam, dây đai cũng được cho là bộ phận nhanh xuống cấp nhất và ảnh hưởng vô cùng nhiều đến sự hoạt động êm ái của chiếc xe. Độ bền của dây đai phụ thuộc vào quãng đường hoạt động, thời gian sử dụng xe và quá trình sử dụng, chăm sóc xe của chủ xe. Lực truyền động từ động cơ đến bánh xe chủ động thông qua lực ma sát của dây đai nên điều kiện làm việc của bề mặt dây đai là vô cùng khắc nghiệt.

Khi xe hoạt động lâu ngày sẽ sinh bụi bám trên bề mặt và các khía bị bào rách sang 2 bên, là yếu tố làm đai nhanh mòn. Bề mặt bị mòn làm kích thước giữa các bề mặt tiếp xúc nhỏ đi, gây giảm hiệu quả truyền lực. Đồng thời nhiệt năng sinh ra do ma sát trong quá trình hoạt động sẽ làm chai cứng dần bề mặt dây đai, thậm chí có khả năng làm nứt dây dẫn đến cứng dây và dễ bị đứt.

Là chi tiết quen thuộc trong các khối động cơ, hãng Ducati áp dụng dây đai thay xích cam để dẫn động trục cam.

Nghiêm trọng hơn là giao thông Việt Nam thường xuyên ùn tắc, dây đai sẽ phải làm việc trong trạng thái căng giãn liên tục, chưa kể những khi trời mưa, bị lọt nước hay tệ hại hơn là ngâm trong nước mưa, dây đai sẽ nhanh chóng lão hóa và rạn nứt, dẫn đến nhanh chóng bị đứt.

Dây đai được dùng chủ yếu trong động cơ, với nhiệm vụ kéo máy phát, bơm trợ lực, máy nén điều hòa… Thậm chí như Ducati áp dụng dây đai thay xích cam để dẫn động trục cam. Dây đai trong các cơ cấu kín như thế khó hỏng hơn nữa, nhưng vẫn có thể xuống cấp ảnh hưởng tới hàng loạt chức năng trên xe.

Hầu hết động cơ hiện đại dều sử dụng dây đai thay vì dây xích.

Thông thường, có thể kiểm tra tình trạng của bộ phận này trực quan. Các dây đai sau một thời gian hoạt động, khi bẻ ngược phần răng phía trong thường thấy có các khe nứt nhỏ. Trong trường hợp này có thể chưa cần thiết thay thế bởi chưa ảnh hưởng lớn đến hiệu quả làm việc.

Sau một thời gian dài sử dụng dây đai sẽ bị nứt ở mặt trong và đây là thời điểm cần thay thế bởi nếu cố dùng tiếp có thể khiến dây đai bị đứt gây nguy hiểm cho người sử dụng.
Nhưng nếu bề mặt tiếp xúc cả hai mặt dây đai có dấu hiệu nứt, đã đến lúc cần thay thế để đảm bảo hiệu quả truyền động và an toàn cho người lái xe. Cũng cần thay mới dù chỉ có phần lưng dây đai bị nứt, vì khả năng chịu lực tải hay lực kéo giảm hẳn và có thể bị đứt gây nguy hiểm cho người điều khiển và dễ dẫn đến tai nạn trong tình huống bất ngờ.

Trên thị trường hiện có rất nhiều hãng sản xuất dây đai truyền động, bên cạnh các dây đai đắt tiền được dặt hàng hay xách tay từ nước ngoài về vẫn có rất nhiều loại đai làm giả, làm nhái các thương hiệu có uy tín vì vậy người sử dụng cần lưu ý khi lựa chọn sản phẩm. Chi phí cho một chiếc dây đai tốt hiện nay cũng đã rẻ hơn rất nhiều. Cá biệt một số hãng còn cung cấp kèm dung dịch vệ sinh dây đai.

Lựa chọn dây đai tốt, có thương hiệu hoặc hàng nập khảu luôn là tiêu chí hàng đầu mỗi khi thay thế.

Theo khuyến cáo của các hãng sản xuất nên thường xuyên kiểm tra đai truyền động sau khoảng 6.000-8.000km và thay thế sau khoảng 20.000-25.000km với dây đai trong hộp kín. Dây đai trần sẽ cần khoảng thời gian ngắn hơn và phụ thuộc vào điều kiện người sử dụng. Mọi dây đai bị ngâm lâu trong nước do ngập sẽ phải thay mới sau 10.000km. Người sử dụng nên thường xuyên kiểm tra sửa chữa và bảo dưỡng định kỳ để duy trì tình trạng hoạt động tốt nhất của dây đai.

Lê Anh
(Theo Nghe nhìn Việt Nam)